REGIO/DENHAAG – Een toevallige fotograaf en een paar notities, meer was er niet nodig voor een flinke politieke rel in Den Haag. Op de uitgelekte notities van verkenner Ollongren (D66) waren onder meer de woorden ‘Omtzigt functie elders’ te lezen. Dit zorgde voor grote verbazing en verontwaardiging op het binnenhof en ver daarbuiten. De grote vraag was; wie had dit gezegd?

Na openbaring van alle stukken bleek dit uit een gesprek, met fractievoorzitter van de VVD en demmissionair premier, Mark Rutte te komen. Rutte ontkende eerder nog voor de camera van de NOS dat het over CDA politicus Omtzigt was gegaan. Er stond de premier donderdag dan ook een woedende oppositie te wachten tijdens het debat over dit politieke debacle. Na het urenlange debat, waarin de vragen keer op keer op hetzelfde uitliepen, namelijk: ‘ik kan mij dit niet herinneren’, overleefde Rutte een motie van wantrouwen maar kreeg wel een motie van afkeuring aan zijn broek.

De formatie is, ondanks dit alles, nog steeds in volle gang. De grote vraag is dan ook; is Rutte nog wel geloofwaardig en is hij niet te beschadigd om opnieuw een kabinet te vormen? Wij gingen hierover in gesprek met twee lokale politici: Peter Zwiers van de PvdA en Hans Klopstra van de VVD.

Zwiers (PvdA)

Peter Zwiers, lid van de provinciale staten en nummer 45 op de PvdA lijst, volgde het begin van het debat – door zijn werk als docent – op afstand: “Een vriend van me appte de hoogtepunten uit het debat door”, aldus Zwiers. “Het was een beetje alsof je een voetbalwedstrijd op de radio volgt.” De PvdA man uit 2e Exloërmond heeft echter niet met veel trots naar het debat gekeken: “Ze draaiden verschrikkelijk om de hete brei heen, het was echt wiskunde op taalgebied. Dit heeft het vertrouwen in de politiek geen goed gedaan, ik schaam me er op deze manier bijna voor dat ik ook onderdeel van het politieke stelsel ben”, zo zegt Zwiers.

“Rutte had hier zijn conclusies aan moeten verbinden en pas op de plaats moeten maken” – Peter Zwiers (PvdA)

Op de vraag of Rutte nog wel geloofwaardig is na het hele debacle, is Peter duidelijk; “Hij is niet meer geloofwaardig. Ik snap dat hij door wil gaan omdat we in zo’n grote crisis zitten maar Rutte had hier zijn conclusies aan moeten verbinden en pas op de plaats moeten maken. Een groot deel van de Kamer heeft niet voor niets het vertrouwen in hem opgezegd.”

Suiker in de koffie

Demissionair premier en VVD Fractievoorzitter Rutte zei in het debat het zich niet meer te kunnen herinneren en beklemtoonde dat hij niet gelogen had. Zwiers heeft daar zijn twijfels bij: “Het lijkt me sterk, juist omdat elke keer dat het spannend wordt hij het zich niet meer kan herinneren”, aldus de provinciale politicus. “Kijk als je nou niet meer weet of je wel of niet suiker in de koffie hebt gedaan, dat snap ik, maar zo’n belangrijk onderwerp moet je je gewoon kunnen herinneren.”

PvdA

Zwiers’ partij, de Partij van de Arbeid, stond al gereserveerd tegenover een plek in een nieuw kabinet. De partij wou alleen deelnemen als er nog een linkse partij mee zou doen. Volgens Zwiers is die situatie onveranderd en door het debacle ook nog eens een stuk lastiger: “Kijk, de partij heeft niet voor niets de motie van wantrouwen gesteund’, aldus Zwiers over zijn partij. “Je gaat niet in zee met een man waar je geen vertrouwen meer in hebt.”

Klopstra (VVD)

“Dit kon Rutte eigenlijk niet goed doen”, aldus advocaat en VVD raadslid in Stadskanaal, Hans Klopstra. “Dit is met zo’n selectief geheugen niet te verdedigen”, voegt hij eraan toe. Ook Klopstra vindt de geloofwaardigheid lastig:”Het probleem is dat Mark Rutte vaker dit geheugenprobleem heeft, dan wordt het ongeloofwaardig”, zo zegt hij. “Maar ik snap ook dat hij in de hectiek van alle gesprekken als, zowel als fractievoorzitter als premier in crisistijd, dat je even kwijt bent dat je de naam van Omtzigt hebt genoemd.”

“Ik ben ervan overtuigd dat als de coronacrisis er niet geweest was, de motie van wantrouwen gewoon was aangenomen.” – Hans Klopstra (VVD)

Vertrouwen terugwinnen

Nadat Rutte de motie van wantrouwen, met hakken over de sloot, overleefd maar kreeg wel een motie van afkeur aan zijn broek. Ook de demissionair premier zag in dat zijn vertrouwen binnen de Tweede Kamer een flinke deuk heeft opgelopen. “Maar ik ga keihard werken om dat vertrouwen terug te winnen”, zo sprak Rutte aan het einde van het debat. Knoalster VVD raadslid Klopstra is hier sceptisch over: “Hij zal veel tijd nodig hebben om dit vertrouwen terug te winnen” aldus de lokale politicus en advocaat. “Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat als de coronacrisis er niet geweest was, de motie van wantrouwen gewoon was aangenomen.” Het nu wegsturen van de premier zou volgens Klopstra dan ook een politieke chaos met zich meebrengen. “Ik zie de vicepremiers het stokje niet overnemen. Ollongren is ook door de hele gang van zaken beschadigd geraakt en Hugo de Jonge heeft het als coronaminister al zwaar genoeg”, zo zegt Klopstra.

Verkenners

Het VVD raadslid uit Stadskanaal heeft ook kritiek op het verloop van de verkenning de verkenners die zijn uitgekozen: “Er zit weinig sturing in deze formatie”, aldus Klopstra. “Dit had voorkomen kunnen worden door in het begin al verkenners aan te stellen die verder van het politieke circuit af staan. Ollongren en Jorritsma stonden natuurlijk ongelofelijk dichtbij dit circuit. Op die manier krijgen de gesprekken sneller een informeel karakter en zeg je ook gauw dingen die niet verstandig zijn in de formatie.”

Volgens Klopstra zou dit voorkomen kunnen worden door een systeem te kiezen dat vergelijkbaar is met het systeem van vroeger. Toen benoemde de koning/koningin een formateur en informateur. “Daar is ook niks mis mee” aldus Hans Klopstra. “De Koning is toch al formeel het hoofd van de regering. En daarmee plaats je de Kamer in de positie waar ze horen; namelijk controleur. Nu zitten ze er veel te dicht op.”

“En als je dan systematisch geheugenverlies hebt, zowel als premier als fractievoorzitter, dan wordt het heel lastig”, aldus Hans Klopstra, verwijzend naar demissionair premier Mark Rutte.

Vertrek Rutte

Inmiddels heeft ChristenUnie fractievoorzitter, Gert-Jan Segers, al laten weten niet in een coalitie onder leiding van Mark Rutte te willen stappen. De ChristenUnie was samen met de andere coalitiepartijen de enige die niet voor de motie van wantrouwen stemde. Hierdoor lijkt de positie van Rutte als fractievoorzitter van de grootste partij bijna onhoudbaar. Er lijkt namelijk bijna geen partij meer over die met deze goedlachse premier een coalitie wil vormen. Veel experts zeggen dan ook dat het vertrek van Rutte slechts een kwestie van tijd is.