REGIO – Coffeeshops mogen wel wiet verkopen, maar het níet inkopen of kweken. Toch wordt de handel al decennia gedoogd: het zogenoemde achterdeurbeleid. Met de wietproef, het legaal kweken en verkopen van wiet, lijkt legalisering van cannabis een stap dichterbij.

We zijn in een monumentaal art nouveaux-pand in Stadskanaal. De glas-in-lood-ramen, hoge sierlijk bewerkte plafonds en riante schouw herinneren aan vervlogen tijden. Vroeger was hier een drankenhandel gevestigd.

De Wiz

Hier huisvest al zo’n twintig jaar rooksalon Wiz-Art, beter bekend als ‘de Wiz’. Het is de enige coffeeshop in de gemeente Stadskanaal. Erik Van der Schoot (38), sinds 2020 directeur, zit met een blikje chocomelk achter zijn bureau op de eerste verdieping. Als vaste gebruiker heeft hij zijn eerste jointje van de dag al gerookt.

Wiet in Oost-Groningen (2)
Dit is het tweede deel van een serie over wiet in Oost-Groningen. Vorige week lazen we het verhaal van Henk, die zich liet verleiden om in zijn schuur een illegale kwekerij te huisvesten. In dit tweede deel vragen we ons af waar de wiet van Henk naartoe gaat. We verdiepen ons in het achterdeurbeleid van de coffeeshops en de wietproef.

Gewoon op de fiets naar het werk

De Wiz is een stichting, vrij bijzonder in coffeeshopland. Slechts een handjevol coffeeshops kiest voor deze constructie. Erik: ‘Een stichting mag zijn winst niet uitkeren aan derden, ik mag het dus niet op mijn eigen bankrekening storten.’ Net als de andere medewerkers staat hij op de loonlijst, winst moet terug naar de stichting.

Erik: ‘Als ik zeg dat ik de directeur ben van een coffeeshop denken mensen dat ik heel rijk ben. Terwijl ik iedere dag op de fiets naar mijn werk ga en gewoon in Musselkanaal woon.’

Het klinkt te mooi om waar te zijn, een coffeeshop dit niet alleen uit is op geld. Van der Schoot: ‘Sommige mensen zijn alleen geïnteresseerd in zoveel mogelijk winst, maar voor mij is dat niet het belangrijkste. Een van onze doelstellingen is ook banen creëren. Als het drukker wordt, nemen we weer iemand aan.’ Op dit moment staan er zeventien mensen op de loonlijst.

Een platen- en kunsthandel

Wiz-Art werd zo’n dertig jaar geleden opgericht door wijlen Yvonne Slikker, als platen- en kunstwinkel. Die handel liep niet best, de klanten hadden meer interesse voor de jointjes die Slikker steevast rookte. Steeds vaker moest ze naar Amsterdam om een rugzak vol wiet te halen.

En zo veranderde de winkel voor muziek en kunst in een coffeeshop. Alleen de naam refereert nog aan de ontstaansgeschiedenis: Wiz-Art.

Erik gaat op zijn zeventiende in de coffeeshop werken. Hij heeft op dat moment verkering met de dochter van Slikker. ‘Op die leeftijd mocht ik nog niet achter de bar, dus moest ik de hele dag klare joints draaien.’

Wel verkopen, niet inkopen

Wiet mag legaal verkocht worden, maar komt illegaal via ‘de achterdeur’ de coffeeshop binnen. Waar komt die wiet vandaan? Van der Schoot: ‘Een mooie uitspraak in onze wereld is dat het als manna uit de lucht komt vallen, net als in de bijbel. Maar je koopt het natuurlijk gewoon in.’

De beste manier om te testen wat ik mijn klanten voorschotel, is het zelf roken (Erik van der Schoot, directeur van coffeeshop Wiz-Art)

Van der Schoot koopt zijn wiet en hasj bij een tussenpersoon, de kwekers willen volgens hem zelf niet gezien worden bij een coffeeshop. ‘Er wordt contact gezocht met iemand en die komt langsbrengen wat je nodig hebt.’ Dat mag niet, maar wordt gedoogd.

Hij heeft een stuk of vier vaste leveranciers. Af en toe komt er wel eens iemand de shop binnenlopen die zijn waar aanbiedt. Van der Schoot antwoord steevast: ‘Ik wil het wel proberen’. Hij test alles zelf. ‘De beste manier om te testen wat ik mijn klanten voorschotel, is het zelf roken. Soms neem ik één trekje van een joint en dan proef ik al: hier zit gewoon nog de kweekbooster in. Dan hebben ze het niet goed gespoeld.’

Een halve kilo

Met zo’n driehonderd klanten per dag is de Wiz een relatief kleine shop. De meesten mensen komen uit de regio. Als coffeeshop mag je vijfhonderd gram wiet in huis hebben. Van der Schoot: ‘Een gemiddelde klant koopt anderhalve gram. Dan kom je dus al snel aan die driehonderd mensen per dag.’ Bovendien lopen niet alle producten even hard, wat betekent dat de shop meerdere keren per dag bevoorraad moet worden.

‘Ik kan niet elke dag vijfhonderd gram inkopen, die mensen van wie ik het koop gaan hier echt niet elke dag heenkomen’, legt Van der Schoot uit. In de coffeeshop ligt dan misschien slechts een halve kilo, het laat zich raden dat er op andere plekken meer voorraad is. Van der Schoot glimlacht en zwijgt.

Twee soorten kwekers

Waar de wiet precies vandaan komt zegt Van der Schoot niet te weten. ‘Soms zegt iemand me wel dit komt daar en daar vandaan. Of dit komt uit je eigen dorp, maar meestal wordt er niet over gepraat.’

Volgens Van der Schoot zijn er twee soorten kwekers. De kleine thuiskwekers en de georganiseerde misdaad. ‘Maar dat soort grote jongens meldt zich niet bij mij. Bij echt grote kwekerijen heb je het al snel over een kilo of twaalf, daarvoor zijn wij veel te klein.’

Steeds meer import

In de aflevering van vorige week kwam kweker Henk aan het woord, die vanwege financiële problemen de wiethandel was ingegaan. Hij ging in zee met de georganiseerde misdaad en wilde niet weten waar zijn wiet naartoe ging. Hij vermoedde dat het niet naar shops in de omgeving ging. ‘Met je buren moet je geen handel drijven’, zei hij daarover.

Of de wiet uit illegale kwekerijen daadwerkelijk naar de coffeeshop een stad verderop gaat, is de vraag. John Meijers, die als professioneel wietkweker in Groningen is ingeloot voor de wietproef, waarover later meer, denkt van wel. ‘Er wordt steeds minder wiet gekweekt in Nederland. Dat komt door het repressieve beleid van de politie. De pakkans is groot.’ Volgens hem stoppen er meer kwekerijen dan er beginnen.

Spanje is booming

Hij hoort dat er steeds meer wiet uit het buitelnand aangeboden wordt. Onder andere Spanje is booming. Het klimaat is er gunstig, er wonen veel Nederlanders die iets in de wiet doen. Daarnaast is het makkelijk om het via Spanje naar Nederland te vervoeren.

Volgens overheid en politie gaat het overgrote deel van de nederwiet naar het buitenland. Van der Schoot gelooft het niet: ‘Je hoort nooit over aangehouden henneptransporten die Nederland uitgingen, alleen binnenkomende.’

Er komt ook veel wiet uit Amerika en Canada, dat komt in de grote steden in de shops te liggen (John Meijers, doet als kweker mee aan de wietproef)

Ook de brancheorganisatie van coffeeshops gaat ervan uit dat de meeste in Nederland gekweekte wiet binnen de grenzen blijft. ‘Jaren geleden heeft Max Daniel, toen leiding van de Taskforce Georganiseerde Hennepteelt, geroepen dat tachtig procent naar het buitenland ging. Dat is toen vaak herhaald en voor waarheid aangenomen.’ Aldus Ferdy de Boer van de coffeeshopbond.

Van der Schoot gaat ervan uit dat de schattingen van het aantal mensen in Nederland dat dagelijks blowt veel te laag zijn. Meijers voegt daaraan toe: ‘Er komt ook veel wiet uit Amerika en Canada. Dat wordt dan opgestuurd en komt in de grote steden in de shops te liggen.’

Van der Schoot bevestigt dit beeld: ‘Een tijdje geleden is mij ‘Amnesia’ aangeboden waarvan gezegd werd, dat moet nog wel aankomen in de Rotterdamse haven.’

Hoeveel wiet er geproduceerd wordt en waar het naar toegaat weet niemand zeker. We spraken ook met ingewijden uit ‘het wereldje’ die claimen dat ‘het spul’ wel degelijk naar het buitenland gaat. Bij bepaalde grensovergangen zou simpelweg nooit worden gecontroleerd. Ook hier wordt het beeld bevestigd dat er veel meer vraag is dan de overheid en justitie denken.

De wietproef

Nederland gaat experimenteren met het legaal telen van cannabis. Bij dit ‘wietexperiment’ is het de bedoeling dat coffeeshops uit tien deelnemende gemeenten hun wiet kopen bij tien legale kwekers. De proef moet duidelijk maken of legalisering van de hele keten haalbaar is.

Van der Schoot denkt dat het wel degelijk mogelijk is wiet uit de illegaliteit te halen, maar zet zijn vraagtekens bij de proef. Zo moet volgens hem de prijs-kwaliteitverhouding gelijk blijven met de huidige markt, anders zal de illegale markt alsnog floreren. ‘In sommige Amerikaanse staten waar is gelegaliseerd, is de wiet op de zwarte markt twee keer goedkoper, drie keer raden waar iedereen zijn spul haalt.’ De kans bestaat dat illegale handel blijft, bijvoorbeeld om de belasting te ontduiken.

De kwaliteit gaat omhoog

Meijers en zijn vrouw Ines zijn een van de deelnemers aan de wietproef. Ze hebben een boerderij in de gemeente Oldambt waar ze de wiet gaan verbouwen voor deelnemende coffeeshops.

Meijers ziet hier alleen maar voordelen in. ‘De kwaliteit van de cannabis gaat enorm omhoog, omdat er controle op is. Nu zie je dat wiet te vroeg geoogst en snel gedroogd wordt. Dat komt de kwaliteit niet ten goede. Als we straks beginnen, kunnen we onze wiet in alle rust laten rijpen en drogen. Daar krijg je betere wiet van.’

We kunnen pesticidenvrij kweken binnen de wietproef, wat een enorme vooruitgang is (John Meijers, wietkweker)

Nu is er geen controle op cannabis die in shops verkocht wordt. ‘Je weet niet welke bestrijdingsmiddelen gebruikt zijn. We kunnen pesticidenvrij kweken binnen de wietproef, wat een enorme vooruitgang is.’ Momenteel zijn de schuren van Meijers en zijn team nog leeg, de proef is nog niet volledig gestart. Daar komt als het aan hem ligt, snel verandering in.

Volgende week deel 3

Volgende week het derde deel in deze serie. Daarin kijken we naar handhaving vanuit de gemeente en de steeds luidere roep om legalisering.